Znalazłem rażący błąd w Twoim mejlu. Jest <<kalkulację oparto o cennik>>, powinno być <<kalkulację oparto na cenniku>> – napisał dziś jeden z Klientów Korekto. Czy miał rację?

Parę dni temu Klient przesłał tekst ciekawego poradnika z prośbą o wycenę jego korekty wraz z elementarną redakcją językową. W odpowiedzi otrzymał kosztorys takiego opracowania, a pod kosztorysem – dopisek:

Kalkulację oparto o cennik na stronie Korekto.pl. Kalkulacja pozostaje ważna przez 7 dni.

W odpowiedzi otrzymaliśmy:

Cześć Maciej,

dzięki za wycenę. Wybieram tryb standardowy(…).

Poza tym znalazłem rażący błąd w Twoim mejlu. Jest <<kalkulację oparto o cennik>>, powinno być <<kalkulację oparto na cenniku>>. ;p

No cóż, tak to już jest, że świadcząc usługi poprawy językowej tekstów, jesteśmy pod szczególnie mocną lupą naszych Klientów, a nawet Czytelników bloga, którzy bezlitośnie wytkną każdą podwójną spację, zbędny przecinek, literówkę czy odstępstwo od reguł. I słusznie! Choć i my jesteśmy „człowiekami”, którym zdarzają się językowe wpadki. Podobnie jak najlepszemu nawet mechanikowi zepsuć może się samochód, a dyplomacie – wyrwać mniej parlamentarne wyrażenie.

Zanim odpowiedziałem na zarzut „rażącego błędu”, upewniłem się, co na to Poradnia Językowa PWN. Pani profesor Katarzyna Kłosińska rozstrzygnęła:

Wyrażenie <<w oparciu o>> budzi wątpliwości poprawnościowe przede wszystkim dlatego że powstało z konstrukcji <<opierać się o coś>>, która odnosi się nie do zjawisk abstrakcyjnych, lecz do czynności fizycznych. Mówimy, że ktoś <<opiera się o parapet, blat, krzesło>> itd. – oznacza to, że osoba ta stała, siedziała lub leżała w taki sposób, że częściowo stykała się z parapetem, blatem, krzesłem itd., dzięki czemu nie mogła się osunąć, upaść itd. Dlatego niepoprawne są zdania, w których konstrukcja <<opierać o coś>> odnosi się do abstraktów (np. <<teza była oparta o badania, film był oparty o książkę>>). W tej drugiej sytuacji używamy zwrotu <<oprzeć na>> (<<teza była oparta na badaniach, film był oparty na książce>>). A zatem i wyrażenie <<w oparciu o>> połączone z nazwami abstrakcyjnymi (<<w oparciu o wyniki, o badania>> itd.) nie jest zalecane. Pojawia się ono często w tekstach urzędowych (<<w oparciu o decyzję…>>) i w nich chyba najmniej razi. W tekstach naukowych pisałabym <<na podstawie…>> czy <<opierając się na…>>.

Komentarz pani profesor zasadniczo przyznaje więc rację naszemu Klientowi, niemniej wyczuć w nim da się sporą nutę językowego relatywizmu. Zwłaszcza że nie każda realizacja powyższego rozróżnienia w praktyce brzmi dobrze. Dlatego ja mimo wszystko będę obstawał za tym, że kalkulacja oparta została o cennik, a nie na cenniku:

Łukaszu,

rozróżnienie <<opierać się o>> vs <<opierać się na>> jest jednym ze sztucznych rozróżnień naszego języka (podobnie jak wołacz <<Hej Łukaszu>>, zamiast <<Hej Łukasz>> – to <<u>> na końcu brzmi paskudnie, mimo że tak właśnie nakazuje nasza cudowna polszczyzna). Prawda: językoznawcy zalecają opieranie się <<na>> abstrakcyjnych zjawiskach (badania, opinie, wnioski), ale <<o>> fizyczne (ściany, meble). Jest to jednak tylko zalecenie, które z pełną świadomością odrzucam, ponieważ po prostu <<opieranie się na cenniku>> brzmi źle (o ironio, tak bym napisał wyłącznie wówczas, gdybym podpierał się raczej właśnie o cennik fizycznie istniejący, np. w formie tablicy czy potykacza).

Nie zapominajmy, że każdy język, a polszczyzna – w szczególności, jest tworem żywym i elastycznym. Rządzi się oczywiście bardzo konkretnymi regułami, jednak zakłada też ogrom wyjątków, ale też swoistych „zaleceń”. Jeśli masz wątpliwości, czy dana fraza „musi”, czy tylko „powinna” być zapisana tak a nie inaczej, sięgnij do któregoś ze źródeł normatywnych lub Poradni Językowej PWN. Albo po prostu zleć sprawdzenie i poprawienie swojego tekstu Korekto.pl.

Maciej Dutko